Rowerem przez Podwarszawskie Trójmiasto Ogrodów

Trasa tej wycieczki rowerowej biegnie przez zatopione w gęstej zieleni uliczki Podkowy Leśnej do Stawiska, domu Iwaszkiewiczów i przez Turczynek prowadzi do Milanówka przecinając najstarszą część tego miasta ogrodu.
Z Milanówka prowadzi na północ do Żukowa, by zataczając łuk przez Milęcin i Kotowice powrócić od północy do Brwinowa i ostatecznie do Podkowy Leśnej. Trasa w przeważającej części wiedzie drogami o nawierzchni asfaltowej o małym natężeniu ruchu.

 

1. WKD Podkowa Leśna Główna

[0,0 km] Początek trasy to stacja WKD Podkowa Leśna Główna, skąd należy się skierować na południe ulicą Jana Pawła II. Mijając kościół św. Krzysztofa (opisany na stronie 12-tej) po około trzystu metrach od torów kolejki trzeba skręcić w prawo, w ulicę Lilpopa, którą dojeżdża się do parku. Przed malowniczym stawem zwraca uwagę, po prawej stronie, stylowa sylwetka zabytkowego Pałacyku- Kasyno, opisanego również na stronie 16-tej.

2.

[0,8 km] Kierując się dalej parkiem przez wzgórze porośniętej sosnami wydmy na wprost wyjedziemy na ulicę Parkową, którą należy skręcić w prawo, by po chwili przeciąć tory kolejki WKD. Po 300 metrach dojeżdżamy do rozwidlenia ulic i wybieramy ulicę po lewej – Letniskową.

3.

[1,6 km] Gruntowa dróżka wiodąca brzegiem sosnowego zagajnika doprowadzi do ulicy Brwinowskiej, którą należy skręcić w prawo, by po stu metrach dojechać do otwartej bramy dużej posiadłości z dwiema imponującymi willami.

4. Turczynek

[2,6 km] To należący już do Milanówka Turczynek, zabytkowy zespół willowo-parkowy, a dwie eklektyczne budowle wśród drzew to wille zbudowane na początku XX wieku dla warszawskich przemysłowców Wilhelma Wellischa i Jerzego Meyera. Budowle o bogatej architekturze i historii (mieścił się tu między innymi oddział kardiologiczny) czekają obecnie na inwestora, który spełni wymagania władz miasta Milanówka.

Wille, choć dość zaniedbane, wciąż ukazują pałacowy rozmach budowniczych – potężne drzwi frontowe w gotyckich niemal portykach, fantazyjne przeszklone wieżyce zdobione balkonami i poddasza o ścianach z pruskiego muru i zdobionej ciesiołce wieńczącej dach. Masywne lecz pełne urozmaiceń eklektyczne sylwetki kojarzą się z bajkowymi ilustracjami „strasznych dworów”, nad którymi w ciemności wisi blady księżyc i przelatuje sowa, a w krzakach jarzą się ślepia wilka – tym bardziej, że otacza je w sensie bardzo dosłownym las bardzo starych drzew.
Za drugą willą pokazuje się następna otwarta brama, a za nią ścieżka, która pomiędzy lasem a ogródkami działkowymi prowadzi do niewiele młodszych zapewne budynków mieszkalnych z czerwonej cegły, stanowiących zaprojektowany wokół obszernego podwórza kompleks. Przez podwórze kierować się należy w lewo, do bramy wychodzącej na ulicę Turczynek. Na lewo od bramy znajduje się wejście na teren boiska sportowego KS Milan, zaś po prawej skrzyżowanie z ruchliwą drogą nr 719.

5. Pierwszy Dworzec Kolejowy

[3,2 km] Należy teraz przejechać chodnikiem biegnącym po lewej południowej stronie drogi 719 do najbliższych świateł drogowych i tu na skrzyżowaniu skierować się w prawo, przekraczając drogę 719 i wjeżdżając w ulicę Podwiejską. Ulica Podwiejska dociera do torów linii PKP i biegnącej wzdłuż nich ulicy Warszawskiej, którą należy skręcić w lewo.
Przed dworcem PKP Milanówek, na lekkim łuku ulicy, pojawia się zwarta zabudowa niewielkich kolorowych kamieniczek. Po prawej zwraca uwagę stylowy budyneczek pierwszego dworca kolejowego w Milanówku z początku XX wieku. Ma tu obecnie siedzibę Straż Miejska.

6. Poczta Polska

[5,2 km] 

Nieco dalej po lewej w głębi zacienionego skweru stoi jeden ze starszych budynków miasta, willa „Matulka”, obecnie siedziba poczty.
Okrążając to miejsce kierujemy się w lewo ulicą Józefa Piłsudskiego do wjazdu na wiadukt nad torami PKP. Zjeżdżając z wiaduktu skręcamy po chwili w ulicę Kościelną w prawo. Po lewej stronie widoczna jest wśród zieleni sylwetka kościoła pw. św. Jadwigi Śląskiej, przy nim skręt w lewo w ulicę Tadeusza Kościuszki.

7. Kościół w Milanówku

[ 6,1 km]

Jadąc nią na północ zobaczyć można po lewej i po prawej stronie wiele pięknych, często zabytkowych willi – poczynając od budynku po lewej, siedziby Urzędu Miejskiego. Po prawej niewielki trójkątny skwer z pomnikiem poświęconym żołnierzom AK, a dalej po lewej pamiątkowa tablica przy niewielkim parku im. Michała Lasockiego, założyciela miasta ogrodu Milanówek i zasłużonego społecznika.

8. 

[7,4 km] Dłuższa jazda przedmieściami Milanówka kończy się skrzyżowaniem z ulicą Kwiatową, skąd otwiera się widok na łąki i pola Milanówka Wsi z perspektywą biegnącej w rejonie Żukowa autostrady.

9. Żuków 

[ 8,3 km] Po prawej stronie widać dawne zabudowania gospodarcze majątku Milanówek, którego właścicielem był Michał Lasocki, założyciel Milanówka, zmarły w 1939 roku. Jego córka została po wojnie wysiedlona z dworu, który szybko obrócił się w ruinę. Teren majątku przejęty został przez Polskie Koleje Państwowe, które wybudowały w parku obszerny i nieco pałacowy z sylwetki, Dom Wysłużonego Kolejarza. W kierunku Żukowa prowadzi w lewo ulica Kwiatowa, którą dojeżdża się do szosy biegnącej w prawo, ponad autostradą, do Żukowa. Żuków szczyci się zabytkowym drewnianym kościołem z XVII wieku. Niezbyt wiele takich budowli pozostało do dnia dzisiejszego na Mazowszu.

10. Parafia Pw Przemienienia Pańskiego

[11,0 km] Ta niepozorna, ginąca wśród także wiekowych wysokich lip, świątynia o dość surowej architekturze i barokowym wystroju wnętrza, zbudowana została w roku 1677 z fundacji Mateusza Górzyńskiego. Szczyt prostego krytego blachą dachu zdobi delikatna wieżyczka sygnaturki. Na pobliskim cmentarzu znajdują się groby żołnierzy poległych w roku 1939.

Dalej jedziemy pustawą drogą wśród bezleśnego płaskiego pejzażu z rzędami kapusty i ziemniaków, i szpalerami drzew, do Milęcina, gdzie skręcić należy w prawo przez Kotowice na Brwinów. Cały odcinek z Żukowa do Brwinowa to 7 kilometrów dobrą asfaltową drogą.

Do Brwinowa wjeżdżamy ulicą Józefa Piłsudskiego i około 350 metrów od linii pierwszych zabudowań skręcamy w ulicę Przejazd w prawo na południe. Po kolejnych 250 metrach należy znaleźć przejście między posesjami w kierunku widocznego po lewej stronie parku.

11. Pałac Wierusz-Kowalskich

[18,5 km] Ścieżka doprowadza w otoczenie, czekającego na pilną odmianę losu pałacu Wierusz-Kowalskich, użytkowanego po wojnie przez warszawską SGGW razem z przylegającym gospodarstwem rolnym. Na frontonie budowli umieszczona została tablica upamiętniająca zorganizowany tu 12 września 1939 roku szpital polowy.

Od pałacyku zarośnięta ścieżka prowadzi do zagospodarowanego parku miejskiego ze stawem i wieloma cennymi okazami starych drzew. Jego środkiem biegnie alejka, wychodząca przez zabytkową bramę obok niewielkiego pałacyku rodziny Tobolków wprost na centrum miasta – ulicę Rynek.
Historia Brwinowa sięga początku wieku XV, kiedy pojawiły się pierwsze wzmianki w piśmie o miejscowości Brwinowo, jednak największy impuls do rozwoju dało otwarcie linii kolejowej warszawsko-wiedeńskiej. Z końcem wieku XIX i początkiem XX zaczęły powstawać tu, podobnie jak w Milanówku i Grodzisku, wille i rezydencje, z których wiele przetrwało w dobrym stanie do dziś – szczególnie w południowo-zachodniej części miasta.

12. Kościół pw. św. Floriana w Brwinowie

[18,8 km] Kilkadziesiąt metrów w lewo znajduje się podłużny kwiatowy skwer biegnący od skrzyżowania dróg w stronę kościoła pw. św. Floriana. Konsekrowany w roku 1967 współczesny kościół kryje w swoim wnętrzu wiele cennych i zabytkowych elementów wyposażenia dawniejszych świątyń – co najmniej od XV wieku.

Zespół pięciu ołtarzy, barokowa nastawa chrzcielnicy i rokokowa ambona pochodzą z 2. połowy XVIII wieku. Jeszcze starsze są krucyfiksy – jeden o cechach późnogotyckich umieszczony w kruchcie i drugi, późniejszy – na filarze międzynawowym.
Punktem centralnym miejskiego skweru jest Pomnik Niepodległości wzniesiony w 1930 r., a odnowiony w 1988 r. Na samym skrzyżowaniu dróg stoi pomnik przypominający bitwę pod Brwinowem, jaką stoczył 12 września 1939 roku 36 Pułk Piechoty Legii Akademickiej, opóźniając marsz Wehrmachtu na Warszawę.
W Brwinowie żywa jest pamięć tej bitwy, toczonej przez oddziały 28 Dywizji Piechoty Armii Łódź. Walki miały miejsce na obszarze pomiędzy Brwinowem a Otrębusami i Parzniewem – przedpolem Pruszkowa. Żołnierzy 36 Pułku Legii Akademickiej walczących z oddziałami niemieckiej 4 Dywizji Pancernej powstrzymało zaskakujące uderzenie od wschodu 31 Dywizji Piechoty Wehrmachtu.
Wtedy właśnie, 12 września, w pałacu Wierusz-Kowalskich powstał szpital polowy, do którego organizacji ofiarnie włączyli się mieszkańcy miasta. Bijąc się w oskrzydleniu, polskie oddziały poniosły duże straty i nie wywalczywszy sobie przejścia na Pruszków i dalej na Warszawę, skierowały się po zmierzchu do Puszczy Kampinoskiej, skąd przejść miały ostatecznie do twierdzy Modlin.
Od rynku trasa wycieczki prowadzi na południe tunelem pod torami PKP. Warto po drodze zwrócić uwagę na świetnie zachowany przystanek kolejowy. Przykład oryginalnej międzywojennej architektury modernistycznej z szerokimi łupinowymi dachami.
Po dojechaniu do ronda można wybrać albo bezpośredni dojazd do centrum Podkowy Leśnej ulicą T.W. Wilsona na wprost, gdzie dla rowerzystów wybudowano oddzielną ścieżkę – albo skręcając w prawo, w ulicę Grodziską, gdzie pod numerem 12 zobaczyć można pięknie odnowioną stylową kamienicę wybudowaną przez właściciela miejscowego tartaku i składu opałowego, w której po rozbudowie mieści się obecnie siedziba Urzędu Gminy Brwinów.  

Zobaczyć można też po przeciwnej stronie ulicy zabytkowy budynek dawnej apteki z 1911 roku i wiele interesujących, zabytkowych willi z dworkiem „Zagroda”, w którym ma siedzibę Towarzystwo Przyjaciół Brwinowa (ul. Grodziska 57). 13. [20,2 km]
Za trasą 719 jest już Stawisko i Podkowa Leśna. Okrążając Stawisko ulicą Brwinowską dojechać należy do ulicy Letniskowej i skręcić nią w lewo dojeżdżając do Zachodniej i do przystanku Podkowa Leśna Zachodnia 14 [22,0 km] lub przez park powrócić do centrum miejscowości i stacji Podkowa Leśna Główna. [23,0 km]